لوید میلر؛ بنیان‌گذار جزفیوژن ایرانی

شاید داستان رابطه یک مرد آمریکایی به نام لوید میلر با موسیقی ایران ، یکی از عجیب‌ترین داستان‌هایی باشد که تا به حال شنیده‌ایم اما موسیقی ایرانی در گوشه‌ای به این فرد گره خورده است. با دکتر لوید میلر ، مبدع جز شرقی یا جاز شرقی آشنا شوید.

بیوگرافی لوید میلر

لوید میلر در سال ۱۹۳۸ از مادری بالرین و پدری که نوازنده حرفه‌ای کلارینت بود، زاده شد. او آموختن ساز پیانو را از کودکی آغاز کرد و در نوجوانی با سازهایی مثل بانجو و کلارینت آشنا شد. در سال ۱۹۵۷ زمانی که ۱۹ سال داشت و مسیر حرفه‌ای خود به عنوان موزیسین جاز را آغاز کرده بود، در پی تصمیم پدر مبنی بر سفر به ایران برای نظارت بر تاسیس دانشکده بازرگانی در تهران، علیرغم میلش برای یک سال راهی ایران شد.

در طی این یک سال اقامت، به تحصیل موسیقی سنتی ایرانی و آموزش موسیقی جاز به جوانان پرداخت و پس از آن به اروپا رفت و تلاش کرد آنچه تا آن زمان آموخته بود را به دیگران ارائه دهد. اما به دلیل شناخت و تجربه ی کمی که در عرصه ی موسیقی سنتی ایرانی داشت در این کار موفق نبود.

به دعوت یکی از دوستانش در پاریس به یک کنسرت موسیقی سنتی ایرانی با هنر نوازندگی دکتر داریوش صفوت، موسیقیدان و استاد سنتور و سه تار، آشنا شد. و تصمیم گرفت نوازندگی سنتور را به شکل صحیح یاد بگیرد؛ نزد دکتر صفوت رفت و او میلر را به مرکز مطالعات موسیقی شرقی (Centre d’Etudes de Musique Orientale) دعوت کرد.این آشنایی مسیر حرفه‌ای او در عرصه موسیقی را دستخوش تحولی عظیم کرد. میلر در یک دوره سه سالهٔ آموزش منظم و سختگیرانه زیر نظر داریوش صفوت با تکنیک‌های صحیح نواختن سنتور آشنا شد. پس از آن طی تجربیاتی که با نوازندگان مختلف ایرانی و غربی داشت سعی در کنار هم نشاندن موسیقی جاز و موسیقی سنتی ایرانی کرد. ساخته‌هایی که می‌توان آن‌ها را در زمره‌ اولین تلاش‌ها در تلفیق موسیقی سنتی ایرانی و غربی به‌حساب آورد. یکی از اولین تجربیات موفق میلر در این زمینه، بازنوازی قطعه گل گندم که قطعه ای بومی ایرانی‌ است با ارکستر جز و سنتی می‌باشد.

میلر پس از یک دوره اقامت در اروپا به آمریکا بازگشت و به تحصیلاتش ادامه داد تا در نهایت پس از پایان مقطع فوق لیسانس در رشته مطالعات خاورمیانه موفق به دریافت بورسیه تحصیلی فول برایت از مرکز مطالعات خاورمیانه دانشگاه یوتا شد. این بورسیه امکان بازگشت دوباره به ایران را برایش فراهم کرد. در سال ۱۹۷۰ برای تکمیل تحصیلاتش در مقطع دکتری و تحقیق درباره موسیقی ایرانی و موسیقی قومی در خاورمیانه به تهران بازگشت.در طول این دوره هفت ساله بیشتر در تهران اقامت داشت اما گه‌گاه به کشورهای دیگر منطقه مانند افغانستان، پاکستان، ترکیه و لبنان نیز سفر می‌کرد. میلر در این مدت موفق شد زبان فارسی را به خوبی بیاموزد و علاوه بر کار روی پایان‌نامه دکترایش به خبرنگاری برای روزنامه‌های فارسی و فرانسوی بپردازد. درهمین راستا میلر در روزنامه‌های مختلفی مانند اطلاعات، کیهان، آیندگان یا ژورنال دُو تهران (Journal de Téhéran) به فارسی، انگلیسی و فرانسه مقاله می‌نوشت.

در دهه ۶۰ میلادی گروهی موسیقی دان سبک جاز با حضور و هنرنمایی لوید میلر و پرستون کیز سبک جدیدی از موسیقی جز به نام ”جز شرقی” ابداع کردند که در آن موسیقی سنتی ایران با موسیقی جز غربی تلفیق می‌شد. دستاوردهای این گروه اهل یوتا که «Oriental Jazz Quartet» نام گرفت، در ایران مورد توجه زیادی قرار گرفت و حتی از تلویزیون ملی ایران نیز پخش شد.

پس از ۸ سال مطالعه زبان فارسی و فرهنگ ایرانی، تز دکتری خود را از دانشگاه یوتا، در رشتهٔ مطالعات خاورمیانه، با موضوع موسیقی و آواز در ایران (Music and Song in Persia) ارائه داد. پایان‌نامه دکترای لوید میلر بعدها در قالب کتابی به نام موسیقی و ترانه در ایران (هنر آواز) منتشر شد.

جمعی از هنرمندان ایران لقب کوروش علی خان را بر وی نهادند. شوی تلویزیونی کوروش علی خان حاصل این دوره از اقامت او در ایران است که به‌نقل از مجله تماشا، هفته نامه اجتماعی و هنری ویژه برنامه‌های رادیو و تلویزیون، هر دو هفته یک بار و در روزهای جمعه از تلویزیون ملی ایران پخش می‌شد. میلر برای اولین بار به دعوت دکتر صفوت برای یک مصاحبه به تلویزیون ملی ایران دعوت شد. این مصاحبه مقدمه‌ای برای شکل گیری ایده کلی شوی کورش علی خان و دوستان بود.

اگر به موسیقی علاقه دارید، در بخش موسیقی مجله ویتال ما هر هفته خواننده‌ها و گروه‌های موسیقی مختلفی از سراسر دنیا به شما معرفی می‌کنیم.