یاسوجیرو اوزو؛ راوی بهترین قصه‌های شرقی

اگر اهل سینما باشید بدون شک نام کارگردان مشهور سینمای کلاسیک ، یاسوجیرو اوزو (Yasujirō Ozu) را شنیده‌اید. ازو کارگردان و فیلمنامه‌نویس ژاپنی و یکی از غول‌های سینمای کلاسیک است که توانسته نامش را در میان برترین آثار سینمایی جهان ثبت کند. کارگردانی که نه تنها راوی بهترین قصه‌های شرقی بود، بلکه بر اندیشه، جهان‌بینی و آثار بسیاری از هنرمندان تاثیرگذار بود. در این مطلب از معرفی کارگردانان برتر سینما ، نگاهی می کنیم به بیوگرافی و بهترین فیلم های یاسوجیرو اوزو .

یاسوجیرو اوزو ؛ کارگردان ژاپنی

یاسوجیرو اوزو (Yasujirō Ozu) در تاریخ دوازدهم دسامبر سال ۱۹۰۳ در منطقه فوکاگارا در توکیو به دنیا آمد. ده ساله بود که پدرش تصمیم گرفت افراد خانواده را به شهر مانسوزاکا که شهر خانوادگی آن‌ها بود، روانه کند. در نوجوانی در مدرسه شبانه‌روزی تحصیل می‌کرد و علاقه شدیدی به مطالعه رمان‌های ادبی ژاپنی داشت. اوزو اغلب از مدرسه فرار می‌کرد و به دیدن فیلم‌های آن دوره، مانند فیلم صامت ایتالیایی «آخرین روزهای پوپمپی» می‌رفت.

سال ۱۹۱۷ بعد از دیدن فیلم «تمدن» ریموند بی.وست و رجینالد بارکر تصمیم گرفت که فیلمساز شود. بعد از مدرسه برای حضور در مدرسه اقتصاد و تربیت معلم امتحان داد اما در هر دو رد شد.

اوزو به واسطه عمویش در کمپانی شوچیکو به عنوان دستیار فیلمبردار استخدام شد. سال ۱۹۲۶ توانست دستیار کارگردان شود. یک سال بعد از آن فرصتی پیدا کرد تا فیلمنامه‌ای را که نوشته بود به استودیو بدهد. همان سال استودیو به او فرصت داد تا اولین فیلمش «شمشیر ندامت» را بسازد (از این فیلم هیچ نسخه‌ای باقی نمانده است). از اواخر دهه ۴۰ بود که فیلم های اوزو بسیار مورد توجه قرار گرفتند. با ساختن «داستان توکیو» در سال ۱۹۵۳ در اوج سینمای ژاپن قرار گرفت.

اولین ویژگی آثار یاسوجیرو اوزو «فرم بصری» منحصر ‌به ‌فرد آن‌ها است. اوزو تمام قواعد معمول سینمایی را شکست؛ او همیشه دوربین را در ارتفاع بسیار کم قرار می‌داد و این موضوع باعث می‌شد که موضوع اصلی هر نما، معمولا بخش بالایی فریم را اشغال کند. علاوه بر این، درآثار یاسوجیرو اوزو شاهد نماهایی از «فضاهای خالی» هستیم؛ نقاشی‌های طبیعت بی‌جان، نماهای داخلی خالی از حضور بازیگران، نمای بیرونی ساختمان‌ها و مناظر طبیعی. این‌ها امضای سینمایی اوزو هستند؛ یکی از ویژگی‌های سیستم فیلم‌سازی او که توسط فیلم‌سازان مدرن اروپایی و آسیایی مورد اقتباس قرار گرفته است. درون‌مایه آثارش اغلب گرگونی زندگی در ژاپن است؛ آثارش به زوال تدریجی مفهوم «خانواده ژاپنی» می‌پردازند و به‌موجب آن، زوال مفهوم «هویت ملی» را به تصویر می‌کشند.

مهم ترین فیلم های یاسوجیرو اوزو

از مهم‌ترین آثار یاسوجیرو اوزو می‌توان به داستان توکیو (۱۹۵۳)، بعد ازظهر پاییزی (۱۹۶۲)، با شادی قدم بزن (۱۹۳۰)، اواخر بهار (۱۹۴۹)، علف‌های شناور (۱۹۵۹)، اوایل تابستان (۱۹۵۱) و شمشیر ندامت (۱۹۲۷) نام برد.

فیلم داستان توکیو

داستان توکیو (۱۹۵۳) شاهکار اوزو و یکی از بی‌رحمانه‌ترین و در عین حال تحسین برانگیزترین فیلم در کارنامه یاسوجیرو اوزو است. این فیلم اگزیستانسیالیستی داستان جدایی نسل‌ها و تغییر دنیا و یکی از مهم‌ترین فیلم‌های تاریخ سینما است.

«داستان توکیو» حکایت روزمرگی هم هست که پیرمرد و همسرش را به تدریج درگیر کرده و در خود می‌بلعد. چرا که فرزندانشان هر کدام مشغول کار و زندگی خود هستند و نمی‌توانند وقت چندانی برای پدر و مادر خود اختصاص دهند. «داستان توکیو» در عین سادگی بسیار زیبا و کامل است. سادگی که خاص آثار اوزو است و تصویری کامل از یک خانواده ژاپنی را نشان می‌دهد.

فیلم علف های شناور

علف‌های شناور (Floating Weeds) حاصل درخواست ماساییچی ناگاتا، تهیه‌کننده فیلم‌های میزوگوشی و رئیس کمپانی دایئی از اوزو است تا نخستین فیلم رنگی خود را بسازد. اوزو و کرگونودا (فیلمنامه‌نویس) به بازسازی فیلم صامت قدیمی خود «داستان علف‌های شناور» (۱۹۳۴) دست زدند و مکان رخدادهای ماجرا را به شهری ساحلی آوردند. میگاوا، فیلمبردار همیشگی میزوگوشی در این فیلم، فیلمبرداری درخشانی ارائه کرده است.

فیلم اواخر بهار

فیلم اواخر بهار (۱۹۴۹) درامی خانوادگی درباره مشکلات شوهر دادن یک دختر وظیفه‌شناس است که نمی‌خواهد پدرش را تنها بگذارد. «آخر بهار» فیلمی به شدت ژاپنی با جلوه‌های مخصوص فرهنگ شرقی است: مراسم چای، باغ‌های ذن، معبدها، نمایش «نو» و … .

در این فیلم هم یاسوجیرو اوزو سنت‌های ژپنی و شرقی را در مقابل دنیای مدرن نشان می‌دهد. «آخر بهار» توصیفی شاعرانه و پر احساس درباره «از دست رفتن‌ها» به صورت تامل برانگیز است.

فیلم بعد از ظهر پاییزی

در فیلم بعد از ظهر پاییزی (۱۹۶۲) یاسوجیرو اوزو از طرفی علاقه همیشگی خودش را به جوانان نشان داده و از طرفی حس غم غربت را به مخاطب القا می‌کند.

«بعد از ظهر پاییزی» آخرین فیلم اوزو است. داستان فیلم درباره شومی هیراباما مردی است که زنش مرده و پسرش کوئیچی ازدواج کرده و پسر دیگرش کازوئو در دانشگاه درس می‌خواند و دخترش می‌چیکو هنوز شوهر نکرده است. پدر پی می‌برد که دخترش دوست دارد ازدواج کند، اگر چه خودش انکار می‌کند. سرانجام می‌چیکو ازدواج می‌کند؛ پس از ازدواج می‌‌چیکو، پدر به خانه‌ای بازمی‌گردد که اکنون خالی است و جز کازوئو کسی در آن نیست.

«بعد از ظهر پاییزی» جمع‌بندی تمام مضامین به کاربرده شده در سینمای اوزو است. موضوعاتی همچون تقابل و تفاوت نسل قدیم و جدید در خانواده سنتی ژاپنی، تعمق بر شیوه‌های زندگی سنتی و همچنین طرح دوباره تنها شدن والدین پس از رفتن فرزندانشان از خانه.

مرگ یاسوجیرو

یاسوجیرو ازو در سال ۱۹۶۳ بر اثر سرطان درگذشت. بر روی سنگ قبرش تنها کلمه «مو» ژاپنی به معنی خلاء نوشته شده ‌است. اوزو از آن دسته کارگردانانی بود که بعد از مرگش اعتبارش بیشتر هم شد.وقتی زنده بود او را فقط در ژاپن می‌شناختند و پس از مرگش بود که سینمای ساده و شاعرانه ازو در جهان مشهور شد.

شما کدامیک از آثار یاسوجیرو ازو را دیده‌اید؟ کدام فیلم را برای تماشا به دیگران پیشنهاد می‌کنید؟ اگر به سینما و تلویزیون علاقمند هستید، ما هر هفته لیست و فیلم و سریال های مختلف را برای سلیقه‌های متفاوت به شما پیشنهاد می‌دهیم.